เรื่องเล่าจากตำรา ตอนรู้ประวัติวัดเจดีย์หลวง ก่อนจะหาทางขึ้นพระเจดีย์ (ตอนแรก)

พระเจดีย์หลวง ค่ำวันที่ 14 สิงหาคม พ.ศ.2556 

ใครที่เคยไปเที่ยวเชียงใหม่น้อยคนที่จะไม่แวะไปเที่ยววัด โดยเฉพาะคนที่ชอบถ่ายรูปวัดในเชียงใหม่มีให้เลือกมากมาย

เชียงใหม่มีวัดน่าสนใจมากมาย อันดับหนึ่งที่ไม่ควรพลาดด้วยประการทั้งปวงคือวัดพระธาตุดอยสุเทพ ส่วนอันดับที่เหลือก็สุดแท้แต่จะเลือกเพราะมีมากมายนับไม่ถ้วน

ในเขตกำแพงเมืองเก่าก็มีหลายวัดที่สวยงาม แต่วันนี้ผมจะมาเขียนถึงวัดเจดีย์หลวง

วัดเจดีย์หลวง หลายคนคงเคยไปมาแล้วและคงสงสัยว่าทางขึ้นเจดีย์อยู่ตรงไหน ทำไมถึงทำขั้นบันไดเพียงด้านเดียว อีกสามด้านมีเพียงนาคปูนปั้นประดับราวบันไดแต่ไม่มีขั้นบันได เรียบเป็นบันไดลื่นแล้วจะขึ้นไปยังไง

ผมก็เคยสงสัยและไม่ทราบมาก่อนเหมือนกัน หาคำตอบอยู่ตั้งนาน ก็ไม่เจอ จนในที่สุดมาอ่านเจอจากหนังสือเล่มหนึ่ง พออ่านเจอแล้วรู้สึกตืนเต้นและทึ่งกับการก่อสร้างจริงๆ บ่องตง!

ผมไม่อยากให้ความรู้ที่เป็นเพียงตัวอักษรจมอยู่ในหนังสือรอให้คนมาอ่านเจอ แต่ผมจะทำให้ตัวอักษรเหล่านั้นให้ได้รับการบอกเล่าและบอกต่อๆกันไป

พระเจดีย์หลวง ถ่ายเมือเวลา 17.00 น. วันที่ 15 สิงหาคม พ.ศ.2556

ก่อนอื่นเรามาเริ่มต้นด้วย"ประวัติพระเจดีย์หลวง"กันก่อนดีกว่าเนอะ!

พระเจดีย์หลวงเป็นโบราณสถานที่มี "ขนาดใหญ่ทีสุด" ในภาคเหนือ ตั้งอยู่ในบริเวณเกือบกึ่งกลางเมืองเชียงใหม่โบราณ

"สร้าง"ขึ้นครั้งแรกในรัชกาลของพระเจ้าแสนเมืองมา (พ.ศ.1928-1944 / ค.ศ.1385-1401) โดยสร้างครอบทับเจดีย์องค์เล็กที่มีมาแต่เดิม เพื่ออุทิศส่วนกุศลให้พระเจ้ากือนา"พระราชบิดา" แต่สร้างไม่เสร็จ เสด็จสวรรคตก่อน

ต่อมาพระนางเจ้าติโลกจุฑาราชเทวี "พระมเหสีของพระเจ้าแสนเมืองมา" ก่อสร้างต่อ จนแล้ว"เสร็จ" ในรัชกาล "พระเจ้าสามฝั่งแกน" โดยใช้เวลาก่อสร้างถึง 5 ปี (พ.ศ.1950-1954 / ค.ศ.1407-1411)ตัวพระเจดีย์มีความสูงถึง 39 วา หรือ 78 เมตร นอกจากนี้ยังมีพระพุทธรูปปูนปั้นในโขงทั้งสี่ด้าน มีรูปนาคปั้นเต็มตัวและหัวรวม 5 หัว และรูปปั้นราชสีห์ 4 ตัวตั้งอยู่ที่มุมทั้งสี่

"พระเจ้าติโลกราช" โปรดให้หมื่นด้ามพร้าคตเป็นนายช่างใหญ่ดำเนินการ"ปฏิสังขรณ์"พระเจดีย์หลวงตั้งแต่ประมาณ พ.ศ.2021 / ค.ศ.1478 ใช้เวลาก่อสร้าง 3 ปี จึงแล้วเสร็จ โดยก่อนเสริมฐานกว้างออกมาถึง 35 วา หรือ 70 เมตร ทรงบรรจุ"พระบรมสารีริกธาตุ"ไว้ในเจดีย์ ส่วนความสูงขององค์พระเจดีย์หลวง ยังไม่ได้ข้อสรุปที่ชัดเจนว่าสูงเท่าไหร่ “ตำนานวัดเจดีย์หลวง” กล่าวว่าสูง 50 วา หรือ 100 เมตร แต่หนังสือชินกาลมาลีปกรณ์และพงศาวดารโยนก กล่าวว่า “สูง 45 วา หรือ 90 เมตร”

ลักษณะรูปทรงขององค์พระเจดีย์หลวง เมืองเชียงใหม่ (ภาพประกอบจากหนังสือแผ่นดินล้านนา) 

ในรัชกาล"พระเจ้ายอดเชียงราย"ได้ปิดทองภายในซุ้มจรนัมของพระเจดีย์หลวงทั้งสี่ด้าน

ในรัชสมัย"พระเจ้าเมืองแก้ว" เมื่อพ.ศ.2046 / ค.ศ.1503 ได้โปรดให้สร้างหอพระแก้วและอัญเชิญพระแก้วมรกตลงมาประดิษฐาน สร้างมหาวิหาร ส่วนการบูรณะพระเจดีย์หลวงได้ดำเนินการเพียงเล็กน้อย ซึ่งส่วนใหญ่เป็นการ"ซ่อม"ทองจังโกและ"ปิดทอง"องค์พระเจดีย์

ในที่สุดเกิด"แผ่นดินไหว"ครั้งใหญ่ในปีพ.ศ.2088 / ค.ศ.1545 รัชกาลพระนางเจ้ามหาเทวีจิรประภา ยอดพระเจดีย์หลวงก็พังทลายลงมา เหลือให้เห็นดังภาพปัจจุบัน

ภาพประกอบ : PattyFromTheBlock

ขอบคุณ : หนังสือ "แผ่นดินล้านนา" สำนักพิมพ์เมืองโบราณ
โดยอาจารย์สรุพล ดำริห์กุล  คณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

เวลา 21.15 น.
วันอาทิตย์ที่ 25 สิงหาคม พ.ศ.2556
ผมเอง...PattyFromTheBlock